کزاز، علائم بیماری و بررسی اجمالی

حقایق کلیدی کزاز، بطور معمول کزاز از طریق عفونت بریدگی، زخم با اسپور باکتری کلستریدیوم تتانی بوجود خواهد آمد و در بیشتر موارد در 14 روز پس از عفونت رخ می دهد. و هم چنین از فردی به فرد دیگر منتقل نمی شود. از طریق ایمن سازی با واکسن های حاوی سم کزاز (TTCV) می توان از کزاز پیشگیری کرد. با این حال، افرادی که از کزاز بهبود می یابند، ایمنی طبیعی ندارند و می توانند دوباره آلوده شوند. اکثر موارد کزاز گزارش شده مربوط به تولد در میان نوزادان و مادرانی است که به اندازه کافی با TTCV واکسینه نشده اند.

در سال 2018، حدود 25000 نوزاد در اثر کزاز نوزادی جان خود را از دست دادند. این کاهش 97 درصدی از سال 1988 بوده است که عمدتاً به دلیل افزایش ایمن سازی با TTCV است. در سال 2022، 84 درصد از نوزادان در سراسر جهان با 3 دوز واکسن دیفتری-کزاز- سیاه سرفه (DTP) واکسینه شدند.

بررسی اجمالی

کزاز یک بیماری عفونی حاد است که توسط اسپور باکتری کلستریدیوم تتانی ایجاد می شود. هاگ ها در همه جای محیط، به ویژه در خاک، خاکستر، مجرای روده/ مدفوع حیوانات و انسان ها، و روی سطوح پوست و ابزار زنگ زده مانند میخ، سوزن، سیم خاردار و غیره یافت می شوند. بسیار مقاوم در برابر حرارت و بیشتر ضد عفونی کننده ها، هاگ ها می توانند سال ها زنده بمانند.

هر کسی ممکن است به کزاز مبتلا شود. اما این بیماری به ویژه در نوزادان تازه متولد شده و زنان باردار که به اندازه کافی با واکسن‌های حاوی سم کزاز واکسینه نشده‌اند. شایع و جدی است. کزاز در دوران بارداری یا در عرض 6 هفته پس از پایان بارداری، کزاز مادر و کزاز در 28 روز اول زندگی، کزاز نوزاد نامیده می شود.

این بیماری همچنان یک مشکل مهم بهداشت عمومی در بسیاری از نقاط جهان است. اما به ویژه در کشورهای یا مناطق کم درآمد، که پوشش واکسیناسیون پایین است. شیوه‌های تولد ناپاک رایج است. کزاز نوزادی زمانی اتفاق می‌افتد که از ابزار غیراستریل برای بریدن بند ناف استفاده می‌شود یا زمانی که از مواد آلوده برای پوشاندن کنده ناف استفاده می‌شود. تحویل توسط افرادی با دست های نجس یا روی سطح آلوده نیز از عوامل خطر هستند.

در سال 2018، تقریباً 25000 نوزاد بر اثر کزاز نوزادی جان خود را از دست دادند که این کاهش 97 درصدی نسبت به سال 1988 است که تخمین زده می شود 787000 نوزاد در اولین ماه زندگی خود بر اثر کزاز جان خود را از دست دادند. با این حال، خطر ابتلا به کزاز در مردان نوجوان و بزرگسالی که به دلیل کاهش ایمنی و فرصت محدود برای دریافت دوزهای تقویت کننده در مردان در بسیاری از کشورها ختنه می شوند، افزایش می یابد.

علائم و تشخیص

دوره کمون کزاز بین 3 تا 21 روز پس از عفونت متغیر است. بیشتر موارد در عرض 14 روز رخ می دهد.

علائم می تواند شامل موارد زیر باشد:

• گرفتگی فک یا ناتوانی در باز کردن دهان
• اسپاسم عضلانی اغلب در پشت، شکم و اندام ها
• اسپاسم عضلانی دردناک ناگهانی که اغلب توسط صداهای ناگهانی ایجاد می شود
• مشکل در بلع
• تشنج
• سردرد
• تب و تعریق
• تغییرات در فشار خون یا ضربان قلب سریع

این بیماری در نوزادی، علائم شامل اسپاسم عضلانی است که اغلب با ناتوانی نوزاد در مکیدن یا شیر دادن به نوزاد و گریه بیش از حد پیش می آید. بر اساس ویژگی های بالینی تشخیص داده می شود و نیازی به تایید آزمایشگاهی ندارد. تعریف سازمان بهداشت جهانی از مورد تایید شده کزاز نوزادی، بیماری است. که در نوزادی رخ می دهد که توانایی طبیعی مکیدن و گریه کردن در 2 روز اول زندگی را دارد. اما این توانایی را بین روزهای 3 تا 28 زندگی از دست می دهد. تعریف WHO از کزاز غیر نوزادی حداقل به یکی از علائم زیر نیاز دارد. اسپاسم مداوم عضلات صورت که در آن فرد به نظر می‌خندد، یا انقباضات عضلانی دردناک. اگرچه این تعریف مستلزم سابقه آسیب یا زخم است، این بیماری ممکن است در بیمارانی نیز رخ دهد که قادر به یادآوری زخم یا آسیب خاصی نیستند.

رفتاری که یک مبتلا به بیماری کزاز نشان می دهد

کزاز یک اورژانس پزشکی است که به موارد زیر نیاز دارد:

• مراقبت در بیمارستان
• درمان فوری با دارویی به نام گلوبولین ایمنی کزاز انسانی (TIG)
• مراقبت از زخم تهاجمی
• داروهای کنترل اسپاسم عضلانی
• آنتی بیوتیک ها
• واکسن

افرادی که از کزاز بهبود می یابند ایمنی طبیعی ندارند و می توانند دوباره آلوده شوند و بنابراین باید واکسینه شوند.

جلوگیری از بیماری کزاز

بیماری را می توان از طریق ایمن سازی با واکسن های حاوی سم کزاز (TTCV) که در برنامه های ایمن سازی معمول در سطح جهانی گنجانده شده و در طول تماس های مراقبت های دوران بارداری تجویز می شود، پیشگیری کرد.

برای محافظت در طول زندگی، WHO توصیه می کند که یک فرد 6 دوز (3 دوز اولیه به علاوه 3 دوز تقویت کننده) TTCV دریافت کند. سری اولیه 3 دوز باید از 6 هفتگی شروع شود و دوزهای بعدی با حداقل فاصله 4 هفته بین دوزها تجویز شود. 3 دوز تقویت کننده ترجیحاً باید در سال دوم زندگی (12 تا 23 ماهگی)، در 4 تا 7 سالگی و در 9 تا 15 سالگی تجویز شود. در حالت ایده آل، باید حداقل 4 سال بین دوزهای تقویت کننده فاصله باشد.

انواع مختلفی از واکسن ها برای محافظت در برابر کزاز استفاده می شود که همه آنها با واکسن های سایر بیماری ها ترکیب می شوند:

• واکسن دیفتری و کزاز (DT)
• واکسن های دیفتری، کزاز و سیاه سرفه (DTaP)
• واکسن و دیفتری (Td)
• واکسن، دیفتری و سیاه سرفه (Tdap).

 با ایمن سازی زنان در سنین باروری با TTCV، چه در دوران بارداری و چه در خارج از بارداری، می توان از بیماری نوزادان پیشگیری کرد. علاوه بر این، اقدامات پزشکی قوی همچنین می تواند از بیماری کزاز از جمله مراقبت از زایمان تمیز و بند ناف در هنگام زایمان و مراقبت مناسب از زخم برای روش های جراحی و دندان جلوگیری کند.

در کشورهایی که برنامه های ملی پوشش ایمن سازی بالا را برای چندین دهه حفظ کرده اند، نرخ بروز بیماری بسیار پایین است.

پاسخ سازمان جهانی بهداشت

هدف جهانی حذف ای بیماری از نوزادان در مجمع جهانی بهداشت در سال 1989 برای کاهش این بیماری در نوزادان به عنوان یک مشکل بهداشت عمومی (که کمتر از یک مورد کزاز نوزاد در هر 1000 تولد زنده در هر منطقه تعریف می شود) در همه کشورها راه اندازی شد. طرح حذف بیماری در مادر و نوزاد (MNTE) توسط یونیسف، سازمان جهانی بهداشت و صندوق جمعیت سازمان ملل متحد (UNFPA) در سال 1999 راه اندازی شد و هدف MNTE به عنوان یک مشکل بهداشت عمومی را احیا کرد.

تا جولای 2023، 11 کشور وجود دارد که به MNTE دست نیافته اند. هنگامی که MNTE به دست آمد، مستلزم تقویت مداوم فعالیت های ایمن سازی معمول برای زنان باردار و کودکان، حفظ و افزایش دسترسی به زایمان های تمیز، نظارت قابل اعتماد این بیماری در نوزادان، و معرفی و یا تقویت ایمن سازی مبتنی بر مدرسه، در صورت امکان. برای حفظ MNTE و محافظت از همه افراد در برابر این بیماری، WHO توصیه می کند که 6 دوز واکسن حاوی کزاز به همه افراد از کودکی تا نوجوانی داده شود.